Otizm Nedir? Otizm Belirtileri Nelerdir? Otizm Hakkında Merak Edilenler

Otizm, günümüzde giderek daha fazla insanın dikkatini çeken ve toplumda farkındalığı oluşmaya başlayan konuların başında gelir. Otizm, sıklıkla yanlış anlaşılır. Ancak doğru bilgiyle, otizm hakkında doğru anlayış geliştirilmesi ve bu konuda duyarlı olunması sağlanabilir.

Otizm Nedir?

Nörolojik bir gelişim bozukluğu olarak kabul edilen otizm, genellikle erken çocukluk döneminde ortaya çıkar. Kişinin sosyal etkileşimlerinde, iletişim kurmasında, davranışlarında farklılıklara yol açar. Etkilediği alanların çok geniş olması ve bireyden bireye oldukça farklılık göstermesi sebebiyle otizmin, “otizm spektrum bozukluğu” olarak adlandırılması daha doğrudur. 

Kimi otistik bireyler, dil becerilerinde sorun yaşarken diğerleri geniş kelime dağarcığına sahip olmasına rağmen sosyal ilişkilerinde sorun yaşar. Bazıları duyguları anlamlandırmada ve paylaşmakta zorluk çeker. Sosyal etkileşimlerde görülen zorluklar, otizmin en belirgin özelliğidir. Çoğu otistik birey; göz teması kurmada zorlanır, okuma ve yazmada başarılı olmaz, empati duygusunu karmaşık bulur. Sosyal ilişkiler kurmak ve bunları sürdürmek otizme sahip kişiler için göz korkutucudur.

Otizmin bir diğer sağladığı belirgin özellik, tekrarlayıcı davranışlardır. Kişiler, belli konularda çok derin bilgiye sahip olur. Belirli rutinler oluştururlar ve bu rutinlerin değişmesi ihtimali ortaya çıktığında aşırı tepki verirler. Aynı mimik ve jestleri sürekli tekrarlarlar.

Duyuları oldukça hassastır. Işığa, sese, dokunmaya karşı fazla tepki verebilirler. Bununla birlikte, her otizmli birey aynı belirtileri göstermez. Belirtiler kişiden kişiye büyük ölçüde değişir. Otizm; genetik yatkınlık, çevresel etkenler ve beyin gelişimindeki farklılıkların etkileşiminin sonucunda ortaya çıkar. Henüz tam olarak anlaşılamayan otizmin kesin nedenleri, günümüzde bilimsel araştırmalarla daha iyi anlaşılmaya çalışılmaktadır.

Otizm Tipleri

Otizm, geniş bir çeşitlilikte belirtilere sahip olabilen bir nörolojik gelişim bozukluğudur. Pek çok farklı tipi bulunmaktadır. Otizm spektrum bozukluğu, tipik otizmden yüksek fonksiyonlu otizme kadar değişen birçok alt tipi içerir. İşte bazı otizm tipleri.

Tipik Otizm

Klasik otizm olarak da adlandırılan tipik otizm, otizmin en yaygın şeklidir. Çoğu vakada, çocukluk döneminde fark edilir ve tanısı konulur. Sosyal etkileşimde, iletişimde ve davranışlarda belirgin farklılıklara yol açar.

Tipik otizmde görülen en belirgin özelliklerden biri, bireyin sosyal ilişkilerinde çektiği zorluktur. Göz teması kurmada, duyguları anlamada ve ifade etmede, empati kurmada eksikliğe yol açar. Ayrıca; sosyal ilişkiler kurmada ve bunları sürdürmede, sosyal normlara uymada başarısızlığa sıkça rastlanır.

Tipik otizmde bireyler belirli nesnelere, konulara veya aktivitelere ciddi derecede yoğun ilgi gösterir. Aynı hareketleri tekrarlamak, nesneleri hep belirli bir düzende veya sırada düzenlemek gibi davranışlar bu kişilerde sıkça görülür. 

Bazı bireyler konuşmaya geç başlayabilir ve konuştuklarında da az konuşabilir. Dil kullanımında zorluk yaşayabilir, geç anlayabilir ve sürekli aynı kalıpları kullanabilirler. Duyusal uyaranlara karşı bizim olduğumuzdan çok daha hassas olabilirler.

Tipik otizmin neden genetik ve çevresel faktörlerdir. Erken tanı ve erken müdahale ile tipik otizme sahip bireylerin hayat kalitesi yükseltilebilir. Uygun eğitim ve terapi yöntemleri ile bu bireylerin topluma adapte olması ve bağımsız bir şekilde yaşamlarını sürdürmesi sağlanabilir.

Atipik Otizm

Otizm spektrum bozukluğunun bir alt türü olan atipik otizm, “otizm dışı OSB” ve “OSB olmayan otizm” adları ile de bilinir. Bu tür, otizmin tipik belirtileri dışında belirtilere sahip olan veya daha hafif seviyede seyreden otizme sahip bireyler için kullanılır. Atipik otizmin semptomları içerisinde sosyal iletişim zorlukları, iletişim becerisi  eksikliği, tekrarlayıcı davranışlar ve dar ilgi alanları görülür. Semptomların yoğunluğu ve çeşitliliği, tipik otizmden daha az seviyede seyreder. Bununla birlikte semptomlar, bireyden bireye farklılık gösterir.

Atipik otizmin ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörler rol oynar. Tanı, klinik değerlendirmelerle konulur. Atipik otizme sahip kişiler, farklı türde terapilerden ve eğitim yöntemlerinden yararlanarak sosyal becerilerini geliştirir. Ayrıca, tekrarlayıcı davranışların da yönetilmesi ve günlük yaşama daha kolay adapte olunması mümkündür.

Yüksek Fonksiyonlu Otizm

Yüksek fonksiyonlu otizm, otizmin daha hafif belirtilerle kendini gösterdiği bir alt tiptir. Yüksek fonksiyonlu otizm, zeka geriliği için bir sebep değildir. Bu bireyler normal veya yüksek IQ'ya sahip olabilirler. Sosyal etkileşimde hafif zorluklar yaşayabilirler ancak dil ve iletişim yetenekleri diğer otizm tiplerine sahip olan bireylere kıyasla daha gelişmiştir. Bu tip, yüksek işlevli otizm veya Asperger Sendromu olarak da adlandırılır.

Seconder Otizm

Seconder otizm olarak da adlandırılan regresif otizmin varlığı, başlangıçta normal gelişim gösteren bir çocukta daha sonra otizm belirtilerinin ortaya çıkmasıyla bilinir. Bu tip, çocuğun dil ve sosyal becerilerinde gerileme yaşamasına sebep olur. Bu gerileme genellikle 2 ila 3 yaş arasında anlaşılır.

Otizmli Çocukların Özellikleri

Otizmli çocuklar, nörolojik bir gelişim bozukluğuna sahiptir. Bu çocuklar, akranlarından farklı davranışlar ve özellikler sergilerler. Her ne kadar otizmli bireyler arasında büyük çeşitlilik olsa da sıkça gözlemlenen bazı özellikler bulunmaktadır.

İlk olarak otizmli çocuklar, diğer insanlarla ilişki kurmakta zorluk çekerler. Göz teması kurmak, jest ve mimikleri anlamak gibi sosyal etkileşim becerilerinde zorlanırlar. Empati kurma yetenekleri sınırlı olabilir.

Dil gelişiminde gecikme yaşayabilir ve yineleyici konuşma tarzlarına sahip olabilirler. Dil kullanımındaki özgünlükler otizmli çocuklarda yaygındır. Bazı çocuklar konuşmada sıkıntı yaşamasa da bazıları kısıtlı konuşur veya konuşmaktan kaçınır.

Otizmli çocukların en belirgin özelliği tekrarlayıcı davranışlarda bulunmalarıdır. Parmak şıklatma, nesneleri sıralama, belirli hareketleri tekrar etme gibi davranışlar sergileyebilirler. Ayrıca ilgi odakları sınırlı ve yoğun olur. Bu çocuklar belirli rutinlere sıkıca bağlı olurlar. Beklenmedik değişikliklere tepki verebilirler. Bu nedenle, günlük yaşamda rutinleri olur ve bunların devamlılığını sağlamak onları rahatlatır.

Otizmli çocuklar, duyusal uyaranlara farklı tepkiler verirler. Işığa, sese, dokunmaya veya koku gibi duyusal uyaranlara karşı aşırı hassasiyet veya aşırı ilgisizlik gösterebilirler.

Sosyal etkileşimdeki zorluklar nedeniyle bazı otizmli çocuklar, diğer insanların duygularını ve düşüncelerini anlamada zorluk çekerler. Bu nedenle empati ve sosyal işbirliği yetenekleri sınırlıdır.

Çocuklarda Otizm Nedenleri

Çocuklarda otizmin nedenleri çeşitli faktörlerin etkileşiminden oluşur. Bu nedenlerin kombinasyonu, bireyin otizm riskini artırır. Otizmin nedenlerine yönelik yapılan araştırmalar günümüzde devam etmektedir. Ancak genetik yatkınlık, hormonal faktörler ve çevresel etkenlerin etkisi otizmin nedenleri olarak gösterilmektedir.

Otizmde Genetik Nedenler

Otizmin gelişiminde genetik faktörler, önemli bir rol oynamaktadır. Aile içi geçiş gösteren otizm vakaları, genetik yatkınlığın etkisini göstermektedir. Çeşitli genlerin kombinasyonunun otizm riskini artırdığına dair bilimsel bulgular vardır. İkiz çalışmaları, tek yumurta ikizlerinde otizm görülme olasılığının çift yumurta ikizlerine ve kardeşlere oranla daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ayrıca, bazı gen mutasyonlarının otizm riskini artırdığına dair kanıtlar vardır. Fakat, genetik faktörlerin yanı sıra çevresel etkenlerin de etkisi üzerine de çalışılmaktadır.

Otizmde Hormonal Nedenler

Hormonal faktörler, otizmin nedenleri arasında bulunmaktadır. Özellikle gebelik sırasında annenin hormon seviyelerindeki değişiklikler, otizm riskini etkiler. Anne rahmindeki hormonal etkileşimlerin beyin gelişimi üzerindeki etkisi, otizmin oluşumuna sebep olabilir. Ancak bu noktada, hormonal faktörlerin nasıl ve ne ölçüde etki ettiği konusunda araştırmalar sürmektedir.

Otizmde Çevresel Nedenler

Çevresel faktörler, otizmin gelişiminde rol oynarlar. Gebelik sırasında anne adayının maruz kaldığı çevresel toksinler, enfeksiyonlar, ilaçlar ve beslenme gibi etkenler otizm riskini yükseltmeleri ile bilinir. Ayrıca, erken çocukluk döneminde çevresel nedenler de otizm gelişimini etkileyen faktörlerdendir.

Çocuklarda Otizm Belirtileri

Bir nörolojik gelişim bozukluğu olan otizm, çocukluk döneminde başlar. Belirtileri genellikle erken yaşlarda fark edilmeye başlar. Yazımızın devamında, bebeklik ve çocukluk dönemlerinde gözlemlenen otizm belirtilerine odaklanacağız.

Bebeklik Döneminde Otizm Belirtileri

Bebeklik döneminde otizm belirtileri, bebeklerin gelişimi daha tam olarak tamamlanmadığından dolayı daha dikkatli gözlem gerektirir.  Otizmli bebeklerde genellikle sosyal etkileşim daha az görülür. Bu bebekler; göz teması kurmada zorluk yaşayabilir, yüz ifadelerini taklit etmeyebilir ve başkalarının yakınında olmaktan hoşlanmayabilirler.

Bebeklik döneminde otizmin tipik özelliği, nesnelere veya aktivitelere aşırı odaklı olmadır. Bu durumda bebekler örneğin, belirli bir objeyi uzun süre inceleyebilir veya belirli bir hareketi sürekli tekrarlayabilirler.

Otizmli bebeklerde dil gelişiminde gecikme görülür. Bu bebekler, ilk kelimeleri veya jestleri kullanma konusunda gecikirler. Hatta bazı bebekler hiç konuşmayabilirler.

Çocukluk Döneminde Otizm Belirtileri

Çocukluk döneminde otizm belirtileri daha belirgin hale gelir. Otizmli çocuklar; arkadaş edinmekte, oyun oynamakta veya duygusal bağlar kurmakta zorluk çekerler. Akranlarından çekinir ve oyunlara katılmazlar. Sosyal etkileşimleri sırasında ise jest ve ifadeleri anlamada güçlük yaşarlar.

Aynı otizmli bebeklerde olduğu gibi dil becerilerinde gecikme veya iletişimde belirgin güçlükler yaşanır. Konuşma tarzları monoton olur. Anlamsız bir şekilde veya yineleyici tarzda konuşurlar.

Otizmli çocuklar, belirli rutinlere sıkıca bağlı kalırlar. Sürekli olarak aynı hareketleri veya aktiviteleri sıkılmadan tekrar etme eğilimi gösterirler. Belirli konulara veya nesnelere kitlenir derecesinde aşırı ilgi gösterirler. İlgi alanları yaşıtlarından farklı olabilir.

Otizmli çocuklar; ışık, ses, dokunma gibi duyusal uyaranlara karşı aşırı hassasiyet gösterirler ve bu uyaranlardan tetiklenebilirler.

Çocuklarda Otizm Teşhisi

Çocuklarda otizm teşhisi, belirtilerin fark edilmesi ve doktorlar tarafından değerlendirilmesi ile başlar. Otizm teşhisinde kullanılan bazı yöntemler mevcuttur. Teşhis süreci, büyük oranda çocuğun gelişimsel özelliklerinin ve davranışlarının incelenmesinden oluşur.

Gelişimsel Gözlem

Otizm teşhisinde öncelikle çocuğun gelişim evreleri, önceki davranışları ve aile geçmişi hakkında ayrıntılı bilgi alınır. Bunun için aile üyelerinin, öğretmenlerin ve hatta bakıcıların yorumları dinlenebilir. Bu bilgiler, çocuğun sosyal etkileşim, dil becerileri, ilgi alanları ve tekrarlayıcı davranışları hakkında fikir almak için kullanılır.

Otizmli çocukların akranlarına göre farklı gelişim gösterdiği bilinir. Bundan dolayı teşhis için çeşitli gelişim değerlendirmeleri yapılır. Çocuğun dil, motor beceriler, sosyal etkileşim ve iletişim gibi yetenekleri detaylı olarak değerlendirilir. 

Otizm teşhisi konulduktan sonra çocuğun gelişimi düzenli olarak takip edilir. Bu takip, çocuğun gelişiminin izlenmesi ve gerektiğinde tedavi ve eğitim planlarının değişmesi için gereklidir.

Çocuğun bilişsel, iletişim ve sosyal becerilerinin değerlendirilmesi için bazı standartlaştırılmış testler mevcuttur. Bu testler, çocuğun yaşına ve gelişim seviyesine uygun olarak tasarlanmıştır. Ayrıca, otizm teşhisi multidisipliner bir çalışma gerektirir. Çocuk psikiyatristleri, psikologlar, dil terapistleri, fizyoterapistler, çocuk doktorları; çocuğun davranışlarını ve ihtiyaçlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmek için çalışır.

Çocuklarda Otizmin Erken Teşhisinin Önemi

Çocuklarda otizmin erken teşhisi, uzun dönemde ortaya çıkabilecek etkileri en aza indirmek ve çocuğun potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için son derece önemlidir. Doktorlar, otizmin erken yaşlarda anlaşılması ve uygun tedavilerin başlatılmasıyla çocukların yaşam kalitesinin artabileceğini söylemektedir. Bu sayede çocuklar, gelecekte daha bağımsız bir şekilde yaşayabilirler.

Erken çocukluk dönemi, beyin esnekliğinin en yüksek görüldüğü dönemdir. Bu dönemde, beyin hızla değişir ve öğrenme yeteneği git gide artar. Erken teşhisle otizmli çocukların beyinleri daha etkili bir şekilde esneklik kazanabilir.

Otizmli çocukların dil gelişimi gecikebilir veya farklılık gösterebilir. Bu yüzden, erken teşhis ve dil terapileri oldukça önemlidir. Dil terapileri, çocuğun iletişim becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Erken dönemde başlanan dil terapisi, çocuğun dil becerilerini daha iyi geliştirmesine ve iletişimde daha başarılı olmasına yardımcı olur.

Otizmli çocuklar, sosyal etkileşimde ve iletişimde zorluklar yaşarlar. Erken teşhis ile otizmli çocukların sosyal becerilerin geliştirmesine yardımcı olunabilir. Böylelikle çocuk; arkadaşlık ilişkileri kurma, empati gösterme ve işbirliği yapma gibi becerilerini artırma şansı bulur.

Otizmli çocuklar, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları gösterirler. Erken teşhisle sağlanan davranışsal terapiler, bu davranışların yönetilmesine yardımcı olur. Bu sayede çocuk, daha geniş ilgi alanları geliştirir.

Erken teşhis, ailelerin çocuklarının ihtiyaçları konusunda daha iyi destek olmasını sağlar. Aileler, erken dönemde alacakları eğitim ve destek ile çocuklarına daha etkili bir şekilde yardımcı olabilirler. 

Erken teşhis sayesinde verilecek uygun eğitim, otizmli çocukların topluma daha iyi adapte olmalarını sağlar. Böylelikle, ilerleyen yaşlarda iş ve sosyal ilişkilerde daha başarılı olabilirler.

Çocuklarda Otizm Tedavisi

Otizm spektrum bozukluğunda tedavi yaklaşımları kişiye özel olarak belirlenir. Günümüzde modern yaklaşımla otizmin etkilerini azaltmak, iletişim ve sosyal becerileri geliştirmek, tekrarlayıcı davranışları yönetmek ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla çeşitli tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Tedavi planları; çocuğun ihtiyaçlarına, yaşına ve gelişim seviyesine göre belirlenir. 

Uygulamalı davranış analizi, olumlu davranışları teşvik etmek ve istenmeyen davranışları azaltmak için ödüllendirme sisteminin kullanıldığı bir yöntemdir. Otizm hakkında eğitim almış eğitimciler veya terapistler tarafından bireysel olarak uygulanır. Ayrıca; çocukların bilişsel, sosyal ve iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik özel eğitim programları uygulanmaktadır. Bu programlar, dil terapileri, sosyal beceri eğitimleri ve özel öğrenme materyallerinden oluşur.

Otizmli çocukların dil gelişiminde gecikme yaşanır. Bunu çözmek için konuşma ve dil terapileri, iletişim becerilerini geliştirmeye odaklanır. İletişim kurma, sözcük dağarcığı genişletme ve iletişim engellerini aşma konularında destek sağlanır.

Otizm spektrum bozukluğunu gidermek için bir ilaç yoktur. Ancak yaşanan bazı belirtileri hafifletmek veya yönetmek için ilaçlar kullanılabilir. Son olarak ailelerin, otizm konusunda eğitim alması ve çocuklarına nasıl en iyi şekilde destek olabilecekleri konusunda bilgi alması sağlanır.

Otistik Çocukların Eğitimi İçin İpuçları

Otistik çocukların eğitimi, oldukça hassas bir kondur. Otistik çocuğun bireysel ihtiyaçlarını ve öğrenme tarzını anlamak, etkili bir eğitim sağlamanın ilk aşamasıdır. 

Öncelikle otistik çocukların her biri farklı güçlü yönlere ve ilgi alanlarına sahip olurlar. Bundan dolayı eğitim yaklaşımı, çocuğun kişisel ihtiyaçlarına göre özelleştirilmelidir. Bu sayede, çocuğun potansiyeli desteklenerek en üst düzeye çıkarılabilir. Eğitimciler ve aileler; çocuğa iletmek istediklerini net, basit ve anlaşılır bir şekilde anlatmalıdır. Karmaşık veya soyut ifadeler, çocuğun anlamasını zorlaştırarak kafasını karıştırabilir.

Puzzlelar, bulmacalar gibi görsel materyaller, otistik çocukların anlama ve öğrenme yeteneklerini desteklemek için etkili birer yoldur. Renkli resimler, semboller veya kartlar kullanarak anlatılanları görsel olarak desteklemek faydalı olacaktır. Öğrenme sürecinin pekiştirilmesi için tekrar önemlidir. Aynı zamanda, yeni beceriler ve bilgiler aşama aşama öğretilmeli, sabırlı olunmalıdır.

Otistik çocukların genellikle yoğun ilgi alanları vardır. Bu alanları eğitimde kullanmak, çocuğun dikkatini çekmeyi sağlayarak öğrenmeyi daha keyifli hale getirecektir. Sosyal etkileşim becerileri, otistik çocukların geliştirmesi gereken bir alandır. Bu konuda, rol yapma oyunları ve işbirliği gerektiren etkinlikler kullanılabilir.

Otistik çocukların eğitiminde aileler, eğitimcilerle işbirliği yaparak çocuğun günlük yaşamında öğrenilen becerileri uygulamasını desteklemelidir. İyi davranışların ödüllendirilmesi, çocuğun motivasyonunu artıracaktır. Olumlu davranışların pekiştirmesiyle çocuğun iyi davranışlarını daha sık göstermesi sağlanabilir. Son olarak, eğitim sürecinde mutlaka uzman rehberliği alınmalıdır. Uzmanlar, çocuğun ihtiyaçlarını değerlendirerek en uygun eğitim yaklaşımını önerirler.

Çocuklarda Otizm Hakkında Sık Sorulan Sorular

Çocuğun Otistik Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?

Otizm; çocuğun sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarında farklılık göstermesine sebep olur. Göz teması kurmama, sosyal etkileşim zorluğu ve tekrarlayıcı davranışlar gibi belirtiler gözlemlenebilir.

Otizmin En Belirgin Özelliği Nedir?

Otizmin en belirgin özelliği, sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinde yaşanan zorluklardır. Otistik bireyler genellikle duygusal ifadeleri anlamada güçlük çekerler.

Otizm En Erken Ne Zaman Belli Olur?

Otizmin belirtileri genellikle ilk yaşlarda anlaşılır. Ancak, belirtiler 2 yaş sonrasında daha da belirginleşir.

Otizm Hastalığı Nedir Neden Olur? 

Otizm, nörolojik gelişimde yaşanan bir farklılıktır ve hastalık değildir. Tam olarak nedeni bilinmese de genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.